Even omkijken

door Joop Peeters.

Colijnverhaal zingt rond.

VOORSCHOTEN. Met veel zorg heb ik een aantal historische bijdragen geschreven voor het boekje ’Voorschotenaren verhalen over oorlog en vrede’. Die zijn gecontroleerd door anderen op waarheid en betrouwbaarheid, zoals het passend is voor een uitgave van de gemeente Voorschoten. Enige vrienden hebben mij toch onder mijn neus gewreven dat er een historische fout door mij gemaakt is op pagina 8, linker kolom bovenaan. Daar staat: Want wanneer ’de Duitser’ dan toch Nederland zal binnenvallen (’hij komt niet’, zegt minister Colijn nog begin mei 1940 en raadt iedere Nederlander aan rustig te gaan slapen) doet hij dat zeker aan de oostgrens. Dat verhaal over Colijn zingt rond. Ik hoorde het van mijn ouders en ongetwijfeld zijn er nog steeds zeer velen, die dat verhaal kennen en zullen bevestigen. Helaas het is een verzinsel. Ir. Gerrit Tjalma, voor zover bekend de enige Voorschotenaar die bij leven al buiten de Voorschotense grenzen een weg naar hem vernoemd kreeg zegt: ’Het is een bekend verhaal en te vinden in allerlei publicaties, maar het is niet juist. Wat zijn de Feiten? Op 25 juli 1939 viel het vijfde en laatste kabinet Colijn in de Tweede Kamer en op 27 juli diende het zijn ontslag in. Het bleef demissionair tot 10 augustus 1939 en werd die dag opgevolgd door het (tweede) kabinet De Geer, waar Colijn geen deel van uitmaakte. Colijn sprak eerder wel geruststellende woorden, met name bij de bezetting van het tot dan toe gedemilitariseerde Rijnland door Duitse troepen in 1936, (het vaak genoemde ’ga maar rustig slapen’verhaal is toen gedaan, dus 4 jaar vóór 1940) en in april 1939 na de bezetting van Tsjecho-Slowakije, maar hij deed dat niet als minister-president of minister in mei 1940, maar als ambteloos burger.’

Deze gegevens zijn onder andere te vinden in deel 1:Voorspel van Dr. L. De Jong over Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog. Zie pagina’s 600 en volgenden.

Politiek bezien kan het jaar 1939 voor Nederland als een rampjaar beschouwd worden. Terwijl al een groot deel van Oost-Europa in de brand stond door het oorlogsgeweld van Adolf Hitler, bedreef Nederland een werkelijk knullige politiek. In de Kroniek van Nederland staat te lezen dat Colijn in 1939 Franco in Spanje erkent als staatshoofd. Kort daarna valt het kabinet en weet De Geer een kabinet te vormen met daarin twee SDAP-ministers. Het kabinet maakt ruzie met de chefstaf van het leger, generaal Reinders, die eerst in september 1939 wordt benoemd en die uiteindelijk in februari 1940 wordt opgevolgd door de al 63 jarige generaal Winkelman. In augustus 1939 wordt de krijgsmacht verdrievoudigd door de algemene mobilisatie van het gehele reserve leger. Dan heeft Nederland 300.000 man onder de wapenen en legt koningin Wilhelmina in haar radiotoespraak nog eens de nadruk op Nederlands strikte neutraliteit: ’Ik (Wilhelmina) bevestig dit in de veronderstelling dat geen der strijdende partijen Nederland in de oorlog zal willen betrekken.’ Op 3 september verklaren Frankrijk en Engeland de oorlog aan Duitsland vanwege de inval in Polen. Minister-president De Geer moet teruggeroepen worden uit het Zwarte Woud waar hij op vakantie is!

Tot aan mei 1940 krijgen de Nederlanders via de radio te horen, dat in Nederland alles veilig is en er geen aanleiding is tot grote verontrusting. Daaruit zal het verzinsel over ga maar rustig slapen, voortgekomen zijn. Niet op dat moment uitgesproken door Hendrik Colijn, want die was toen ambteloos burger , omdat hij weigerde nogmaals minister te worden. Opvallend is dat bij de Duitse inval alle kopstukken in Nederland in huiselijke kring vertoefden en ook generaal Winkelman rond vijf uur in de morgen van huis gehaald moest worden, terwijl er toen al volop Duitse vliegtuigen boven Nederland vlogen en getracht werd de vliegvelden bij Ypenburg, Valkenburg en Maaldrift te veroveren. Nadat de regering naar Londen was gevlucht, bleek al snel dat ook De Geer geen man was met een krachtige houding. Hij werd al in september 1940 de laan uitgestuurd en vervangen door Gerbrandy.

Jammer dat ik die misser gemaakt hebt. Kras het maar door in het boekje zodat uw nageslacht nimmer meer zal veronderstellen dat Colijn een soort slaapmiddel heeft aangeprezen kort voor de Duitse inval in Nederland op de 10e mei 1940.